Toen het Rietveld ruim een halve een geleden veranderde van boerenweiland naar boomkwekerijgebied had dat ook gevolgen voor de oevers rond de verschillende percelen. De weilanden kenden tot die tijd zachte en groene oevers; het grasland liep schuin af het water in, zodat het vee tussen het grazen door water kon drinken. Echter, rond de boomkwekerijen waren andere oevers nodig: het land werd wat opgehoogd, zodat de jonge aanplant niet met zijn wortels in het water zou staan en om de percelen heen werden harde oevers geslagen, van hout en golfplaten. Het aanblik van het land veranderde daardoor volledig. Inmiddels hebben in het Rietveld verreweg de meeste oevers harde kanten, de zachte oevers zijn ver in de minderheid. De onderstaande foto’s zijn beide in het Rietveld genomen:
Rietkragen
In de afgelopen maanden zien we voor het eerst het tegenovergestelde gebeuren. Bij twee boomkwekerijpercelen aan de Rietveldse vaart zien we sinds kort geen harde oevers meer, maar mooie rietkragen. De twee percelen zijn eigendom van Merijn van Veen. Hij heeft de kragen aangebracht op eigen initiatief en voor eigen kosten. Het idee is ontstaan vanuit praktische overwegingen. “De oude oever van een van de twee percelen was aan de vaart op verschillende plekken weggespoeld Na overleg met mijn loonwerker besloten we er klei in te storten; de klei wordt bijeen gehouden met gaas en de wortels van het riet.” Vervolgens hebben ze hetzelfde gedaan bij het andere perceel. Nu het ingezaaide riet is opgegroeid vindt hij het “beter passen bij het oorspronkelijke Rietveld’. Merijn weet dat zijn groene oevers ook de kwaliteit van het water ten goede komen: “Dat is alleen maar mooi meegenomen”.
Het zou zo maar kunnen zijn dat het initiatief van Merijn het begin is van een nieuwe ontwikkeling. Het Hoogheemraadschap van Rijnland wil namelijk in deze regio inzetten op verdere ontwikkeling van natuurvriendelijke oevers. Doel: de kwaliteit van het oppervlaktewater verbeteren.
Hieronder de rietkragen van Merijn.
De kwaliteit van het oppervlaktewater
De ecologische kwaliteit van het oppervlaktewater in ons land is bijna overal matig tot slecht. Het Rietveld vormt daarop geen uitzondering. Dat betekent dat waterplanten en dieren in onze sloten en plassen zich niet of niet goed meer kunnen ontwikkelen. Er blijkt van alles in ons water te zitten: meststoffen, bestrijdingsmiddelen en andere schadelijke stoffen; ook kent het oppervlaktewater een te hoog stikstof- en fosforgehalte. Terwijl goed en gezond water van levensbelang is voor mens, dier en milieu. Vervuild water kan namelijk leiden tot problemen met drinkwater, recreatie, vee, visserij, landbouw en industrie.
Om de waterkwaliteit te verbeteren zijn maatregelen nodig. Het waterschap, verantwoordelijk voor het beheer van de waterkwaliteit, wil om die reden de aanleg van natuurvriendelijke oevers stimuleren.
Natuurvriendelijke oevers
Ons vervuilde water wordt steeds minder gezuiverd door de natuur zelf. Een belangrijke reden is dat er steeds meer harde oevers langs het water zijn aangebracht. Deze harde oevers blokkeren de natuurlijke overgang tussen water en land, waardoor de natuur zijn zuiverende werking niet meer kan verrichten.
Anders is het met natuurvriendelijke oevers. Dit zijn oevers met een geleidelijke overgang van land naar water en die ingericht zijn met allerlei oever- en waterplanten. Deze groene oevers bieden een leefgebied voor verschillende dieren, zoals vele soorten insecten en amfibieën, vogels en kleine zoogdieren. Deze natuurlijke oevers zijn van belang voor de biodiversiteit en voor de waterkwaliteit omdat ze een waterzuiverende werking hebben. Onder en tussen de waterplanten kunnen vissen schuilen, dus ook voor de ontwikkeling van de visstand zijn deze oevers van belang.
Naar groene oevers?
Waar zoveel harde oevers zijn ontstaan wil het Hoogheemraadschap de balans weer enigszins herstellen. Het stimuleert daarom de aanleg van natuurvriendelijke oevers vanwege hun water zuiverende werking. Ook de oevers van de Rietveldse vaart komen daarvoor in aanmerking. Als kwekers en/of bewoners hun harde oevers willen vervangen door natuurvriendelijke oevers dan is er de mogelijkheid hiervoor subsidie aan te vragen. De regels daarvoor staan op de website van het Hoogheemraadschap. De aanvraag dient te bestaan uit een ontwerp; een beschrijving van de werkzaamheden die nodig zijn; een kostenspecificatie; offertes van een officieel bedrijf dat het gaat uitvoeren en tekeningen.
De grondeigenaar moet toezeggen het onderhoud van zijn oevers voor zijn rekening te nemen.
Experimenteren in Boskoop
In het Boskoopse boomkwekerijgebied wordt al volop geëxperimenteerd met de aanleg van natuurvriendelijke oevers, zowel via een herinrichting van harde oevers als ook via verschillende soorten constructies in de vaart, ‘kraggen’ en ’tillen’ genoemd. Kraggen zijn soort kisten met bagger en vegetatie; tillen zijn drijvende constructies waarop oever- en waterplanten groeien. Kraggen en tillen worden in het water geplaatst als de ruimte op het aangrenzend land niet groot genoeg is voor een natuurvriendelijke oever. Bij deze experimenten in Boskoop zijn zowel Greenport, het Hoogheemraadschap als boomkwekers betrokken.
Naast verbetering van de waterkwaliteit en een toename van biodiversiteit zorgen natuurvriendelijke oevers ook voor het terugdringen van de Amerikaanse rivierkreeft. Door het creëren van geleidelijk aflopende, begroeide oevers, wordt het voor rivierkreeften moeilijker om holen te graven en worden ze kwetsbaarder voor natuurlijke vijanden zoals vissen, vogels en insectenlarven. Uit enkele onderzoeken is gebleken dat de rivierkreeftenpopulatie afneemt bij natuurvriendelijke oevers.
