Opgeschoond

Op zaterdag 6 mei jongstleden vond een opschoonactie plaats in het Rietveld. Initiatiefnemer was bestuurslid Margreet Letter van de bewonersvereniging. Gelukkig was het die dag goed weer. De actie begon om 10.30 uur en duurde ongeveer anderhalf uur. Er deden in totaal 13 bewoners mee. Die ochtend is er tijdens de schoonmaak heel wat rommel uit de Rietveldse vaart gehaald en afgevoerd – vooral veel plastics. Na afloop was er een gezellig samenzijn bij Ron en Margreet op Rietveld 12 met koffie en wat lekkers. Volgend jaar opnieuw?

Wethouder op bezoek

Zaterdag 1 april 2023 – Ondanks het slechte weer van deze dag hadden zich 45 bezoekers gemeld bij de Rietveldse brug. En natuurlijk ook wethouder Relus Breeuwsma van recreatie, die het monumentbord van vaardorp het Rietveld zou onthullen. Maar al snel bleek dat hij dit had gedelegeerd aan de kleine Rietveldbewoner Bram, die die dag – op 1 april – zijn verjaardag vierde. Derhalve verrichtte Bram reeds op 10 jarige leeftijd zijn eerste officiële handeling.

Zelf heb ik (Let Belt) namens het bestuur van de bewonersvereniging het Rietveld toegelicht dat het monumentbord voortgekomen is uit een enquête in 2019. Daarin toonden de bewoners zich bezorgd over de achteruitgang van hun woongebied. In het rapport ‘de Toekomst van het Rietveld’ verzochten wij de gemeente om maatregelen. Niet lang daarna bracht de gemeente het vaardorp onder in haar cultuur-historisch bestemmingsplan en sindsdien is het vaardorp een soort beschermd dorpsgezicht geworden. Daarnaast wilden de bewoners het karakter van het vaardorp ook zichtbaar maken via een informatiebord, wat uiteindelijk een monumentbord is geworden. Wij kregen hiervoor geld van de ANWB en van de stichting Land van Wijk en Wouden. Wij zorgden voor de tekst, het PReT (Platform voor Recreatie en Toerisme) hielp ons met de vormgeving. Er komen drie van deze borden rond het Rietveld; de ander twee komen bij de Rietveldse molen en aan de Compierekade.

In 2 rondvaartboten en met de fiets ging men daarna naar Theetuin ’t Woutje. Daar stond de houtkachel aan en met koffie en broodjes werden het gezelschap weer op temperatuur gebracht. Het programma kon vervolgd worden.

Ik lichtte toe hoe wij als bewonersvereniging twee jaar lang hebben samengewerkt met het Platform voor Recreatie en Toerisme (PReT) uit Alphen. Namens de bewonersvereniging nam ik deel aan een overleg, dat het PReT organiseerde voor zg. recreatieaanbieders in en rond het Rietveld, zoals de b&b’s, vakantiehuisjes, rondvaart etc. In dit overleg ontstond de vraag naar een vaarkaart voor het Rietveld. Toen mij gevraagd werd deze samen te stellen werd dit vervolgens een historische vaarkaart. Nadat het PReT de vormgeving had verzorgd kwam de vaarkaartfolder uit aan het begin van de vorige zomer. Het bleek zo’n groot succes, dat er nu al weer een herdruk gaat plaatsvinden.

Daarna kwam ook de vraag aan mij om een wandelroute die het PReT had ontworpen voor het gebied tussen het dorp en het Rietveld  ‘historisch te duiden’. Ook deze wandelroute, de Geer en Rietveldroute is inmiddels klaar. Mede namens het PReT en haar achterban overhandigde ik beide folders aan wethouder, niet zonder gezegd te hebben dat ook de beide folders een verdieping zijn voor het cultuur-historisch karakter van ons gebied.

Het woord was daarna aan de wethouder. Hij toonde zich eerder al blij en verrast over het monumentbord en nu dus ook over de beide routefolders. Hij prees al het werk dat daarvoor in het Rietveld was verricht en met name de samenwerking daarbij tussen alle partijen die er direct en indirect bij betrokken waren. Bij nieuwe ontwikkelingen kon het Rietveld rekenen op een positieve benadering vanuit het gemeentehuis.

De laatste spreker was Han Hendrikxs, secretaris van het PReT. Hij keek terug op de bijzonder prettige samenwerking in het Rietveld. Daarnaast kondigde hij 2 nieuwe beleidsinitiatieven aan die het PReT de komende tijd wil realiseren. Allereerst gaat het hierbij om een toeristische bebording in Hazerswoude. Het is de bedoeling dat allerlei eigen bordjes van recreatieve voorzieningen gaan verdwijnen en worden vervangen door een overzichtelijk geheel van bruine verwijsborden. Zoals ook in Boskoop reeds is gebeurd. Een tweede ontwikkeling die het PReT in gang wil zetten is het organiseren van ‘arrangementen’. Daarbij worden voorzieningen en activiteiten aan elkaar gekoppeld, zodat er een leuk daagje uit ontstaat in plaats van een enkele activiteit. Hij toonde daarbij een eerste arrangement, waarbij activiteiten in Hazerswoude en Boskoop worden gecombineerd. De wethouder liet weten beide ontwikkelingen toe te juichen.

Daarna werd het nog gezelliger in de Theetuin, toen ”Annie van de bakker” ten tonele verscheen, in klederdracht en met onvervalst Hazerswouds accent. De aanwezigen genoten volop van Annie Boer haar optreden. Als kind bracht zij brood rond in het vaardorp. Haar praatjes en verhalen konden de aanwezigen niet lang genoeg duren. Maar niet getreurd, Annie komt terug. In de maanden juli en augustus verzorgt zij elke woensdag om 14.30 uur een optreden in de Theetuin. U moet tevoren wel even reserveren.

De folders van de vaarroute het Rietveld en de wandelroute Geer- en Rietveld zijn beschikbaar bij de recreatieaanbieders, o.a. Klein Giethoorn, Theetuin ‘t Woutje en Jeu de Boer. Ook komen zij nog voor de zomer op deze website te staan.

Het Rietveld, getekend en geschilderd

Het Rietveld is een prachtige plek om te verblijven. Heerlijk een dagje – of eventueel wat langer – in de rust en natuur. Je kunt er als vanouds vissen, varen en zwemmen. Maar je kunt er ook je hobby uitoefenen, zoals bijvoorbeeld tekenen en schilderen.

Dat hebben in elk geval heel wat mensen gedaan, getuige de schilderijen en tekeningen van het vaardorp, die telkens weer opduiken.

Voor deze blog hebben we er 11 verzameld, schilderijen, aquarellen en tekeningen. En daar hebben we foto’s van gemaakt.

Let op: u kunt alle foto’s vergroten door erop te klikken.

Mocht u ook zelf een schilderij of tekening hebben, die in het Rietveld gemaakt is, laat het mij dan weten. Dan kunnen we die wellicht een volgende keer ook plaatsen.

En mocht u zelf willen tekenen of schilderen in het Rietveld: U bent van harte welkom!

Toch nog geschaatst

We hadden het niet meer verwacht, maar toch werd 2022 een jaar waarin we konden schaatsen op het Rietveld. Het waren niet meer dan 2 dagen, 17 en 18 december, maar: het was weer heerlijk! Hierbij een paar foto’s.

Het verlaat waar het spookte

De Papenvaart loopt vanaf de Rietveldse molen naar het natuurgebied het Spookverlaat. Daar maakt de vaart een knik en loopt vervolgens verder naar de Rijn. Aan de oostkant van deze knik lag het sluisje waar het volgens de legende spookte, het spook-verlaat. Het sluisje verbond de Papenvaart met de Dwarswetering noordelijk langs de Kruiskade.

Toen de Rietveldse molen in 1648 begon te malen – de Kerkvaart in – begon het water in en rond het dorp onaanvaardbaar hoog te stijgen. Hier en daar ging het over de landerijen. Dat was de reden dat in 1659 de Papenvaart werd gegraven. Doel was het water van de Rietveldse molen rechtstreeks naar de Rijn te leiden. Daarvoor hoefde alleen een boezemvaart gegraven te worden vanaf de molen tot aan de Dwarswetering. Deze wetering lag er toen al, van oost naar west halverwege tussen dorp en Rijndijk. De Dwarswetering had een eigen uitgang naar de Rijn. Deze lag met een kleine knik in het verlengde van de Papenvaart. Ook dit deel naar de Rijn wordt tegenwoordig Papenvaart genoemd.

Het is goed mogelijk dat het verlaat in diezelfde periode werd gebouwd. Met het sluisje behield de Hoornse polder , gelegen aan de Rijn, een eigen vaarverbinding naar de Rijn. De polder het Rietveld was eigenaar van het verlaat en zorgde ervoor dat deze werd onderhouden. De Hoornse polder, die dus baat had bij het sluisje, betaalde onderhoudskosten aan het Rietveld.

Sinds medio 19^e eeuw duikt een legende op die zich rond het verlaat heeft afgespeeld, de legende van Amalia en Frederik. De legende sprak tot de verbeelding, want sinds die tijd werd het verlaat het ‘spook-verlaat’ genoemd.

In 1960 was het houten spook-verlaat in slechte conditie en werd het gesloopt en verwijderd. Normaal gesproken zou het daarna tezamen met de legende in de vergetelheid raken. Maar het liep anders. In 1980 werd in het zelfde gebied een groot natuurgebied aangelegd, als natuurcompensatie voor de gevolgen van de ruilverkaveling Rijnstreek Zuid. En dat natuurgebied, met in het hart de eeuwenoude Kruiskade, werd vernoemd naar het sluisje: het Spookverlaat. Ook de ontsluitingsweg die langs dit natuurgebied was aangelegd kreeg dezelfde naam. Zo kregen het verdwenen sluisje en de legende die ermee verbonden was een nieuw leven. Virtueel dan, want zelfs een goede foto ontbrak.

Totdat onlangs een bewoner van het Spookverlaat een foto beschikbaar stelde van het spook-verlaat in 1930. Onze website heeft dus een primeur; dit is de foto:

‘t spook-verlaat 1930

Van het verlaat is bekend dat het een dagwijdte had van 2.90 m en een schut lengte van 5.75 m.

Het sluisje had zijn laatste grondige renovatie ondergaan in 1901. Uitvoerder daarvan was de bekende molenmaker J.Dekker uit Hazerswoude. Hij deed het voor de prijs van 3450 gulden.

Een variant op de legende

De legende van Amalia en Frederik is beschreven in een eerdere blog-aflevering. Deze beschrijving treft u opnieuw aan onder aan deze blog. Eerst nog wil ik uw aandacht vragen voor een variant op de legende, genaamd ‘Oh Frederik’.      

 In 2012 voerde de Hazerswoudse toneelvereniging Onder Ons een variant op van de legende van Amalia en Frederik. Het werd de opera Oh Frederik, speciaal geschreven voor het Onderuit-festival in dat jaar.

De oude en wijze toneelvereniging – de oudste van Nederland – weet: een legende hoeft niet waar te zijn; vaak is alleen de kern waar en is de rest eromheen verzonnen. Een variant maken kan dus heel goed.

De opera Oh Frederik werd in dat jaar op locatie gespeeld, te weten in de boerderij van Martien de Frankrijker aan het Spookverlaat en voor een stukje ook buiten bij de plek waar het verlaat ooit lag. In ‘Oh Frederik’, de naam is goed gekozen, wordt Amalia van alle blaam gezuiverd en rijdt Frederik een scheve schaats. De opera duurt ongeveer een half uur en is zeker de moeite van het kijken waard! Bekijk de opera door deze link aan te klikken: https://www.youtube.com/watch?v=ItmOJ81Dstw

En tot slot hierbij de originele versie:

Centraal in de legende staan de geliefden Amalia en Frederik. Hun liefdesspel speelde zich af tijdens een zwoele zaterdagavond; het was al schemerig. Zoenend en strelend en gezeten op de rand van het verlaat verloren zij zich in elkander. Maar plotseling liet Frederik merken meer te willen, hij was opgewonden. Amalia, geschrokken van zoveel doortastendheid, riep ‘Wat doe je nou?’ en “Blijf van mij àf!” En bij het woord ‘àf’ gaf zij haar minnaar een flinke duw. Die tuimelde vervolgens achterover in het diepe sluiswater. Toen voltrok zich een drama, want geen van beiden kon zwemmen. Hij riep om haar en om haar hulp, en ook zij riep om hulp, radeloos, reddeloos. Niemand hoorde hen! Spoedig verdween Frederik naar de diepte en kwam niet meer boven. Daarna zag zij alleen nog maar zijn strohoed drijven. Amalia kreeg spijt, veel spijt naderhand. Zij was gebroken en ontwikkelde zich daarna steeds meer tot een getroebleerde en melancholische vrouw. Artsen konden haar niet helpen. Vaak op de zaterdagavond werd zij gedreven naar het verlaat, alsof een onzichtbare hand haar meenam. Daar hoorde ze dan een bekende stem, smekend en hol vanuit de diepte: “Amalia, Amalia, bemint gij mij?”  Maar zij was niet de enige; ook anderen begonnen zich te melden. Ook zij meenden het geroep van Frederik gehoord te hebben……..Het verlaat werd steeds meer een Spookverlaat.

De laatste natte boer

In 1982 haalde melkvaarder Jan van der Lip voor de laatste maal de bussen melk op bij de Rietveldse boeren. Rond die zelfde tijd stopte hij ook met zijn werk als meelvaarder: het bezorgen van zakken voedermeel bij de boerderijen. Het was niet meer nodig, want de boeren hielden ermee op of waren er al mee opgehouden.

In dat jaar 1982 zouden de traditionele melkbussen vervangen moeten worden door gekoelde opslagtanks. Voor de kleine Rietveldse boerderijen zou dat echter een brug te ver zijn. Het zou niet alleen een te grote investering vergen, maar ook zou invoering van opslagtanks in het vaardorp stuiten op een aantal fysieke problemen. Zo was een aantal boerderijen nog steeds niet over land bereikbaar door de tankauto’s van de melkfabriek. Alle natte (varende) boeren in het Rietveld kozen rond die tijd eieren voor hun geld of hadden dat al ruim tevoren gedaan. Zij maakten gebruik van een afkoopregeling om te kunnen stoppen. Sommige boeren vertrokken naar elders om een nieuwe grotere boerderij te kunnen starten of hielden er definitief mee op. Anderen kozen er voor om op de Rietveldse grond een boomkwekerij te starten. De aanleg van wegen, het nieuwe bestemmingsplan en de geschiktheid van de grond maakten dat erg aantrekkelijk.

Dat zijn werk stopte vond meel- en melkvaarder Jan destijds niet erg, want ‘ik kreeg lichamelijke klachten’. Vooral bij het sjouwen van de zakken meel, 50 kilo per stuk, de boot in en de boot uit ging het mis: “Ik droeg ze niet goed, waardoor ik een verzakking opliep’.

Vijftien jaar lang, vanaf 1967, had hij met zijn schuit de zakken voedermeel bij de boeren bezorgd. Dit deed hij een paar maal per week vanaf het meelschuurtje aan de Compierekade, waar het meel door de voederbedrijven werd afgeleverd. Ook het dagelijkse melkvaren had hij geruime tijd gedaan, namelijk 10 jaar. De volle melkbussen voer hij naar het pleintje bij de slachterij aan de Gemeneweg, waar ze werden opgehaald door de vrachtwagen van de melkfabriek.

Hoewel de combinatie van meel en melk bezorgen zwaar was, vond Jan dat in die tijd niet erg. De gezelligheid in het vaardorp woog daar goed tegenop: “Je kwam altijd mensen tegen en er was toen nog wel tijd voor een praatje. In de winter was het vaak wel moeilijk: moest je door het ijs of erover (met de slee)? Maar hoe dan ook: mensen hielpen elkaar.” Hulp was ook nodig toen Jan een keer omsloeg met zijn schuit vol met zakken meel. De oorzaak was een losgeraakte veenbonk waarop hij was gevaren. Jan lachend: ‘de zakken met bix zonken, maar de zakken met meel bleven drijven.’

Al dit zware werk deed hij naast zijn werk op de boerderij (Rietveld 9) van zijn vader Huijg van der Lip. Dit was een waar familiebedrijf: “Alle 9 kinderen, broers en zussen hielpen mee, van jongs af aan. We konden dus ook allemaal melken”.

Nadat Huijg van der Lip in 1972 met pensioen ging, werd het weideland nog in dat zelfde jaar verdeeld onder de kinderen. Vanaf die tijd was Jan de enige die nog op de boerderij bleef werken, zij het met een kleinere veestapel dan voorheen. Ook deze veehouderij eindigde uiteindelijk rond 1982, waarna de boerderij werd verkocht. Ondertussen was Jan al weer enkele jaren op een stuk land van de boerderij aan de Smitweg een boomkwekerij begonnen – met bedrijfswoning. Dit werk in de sierteelt is hij blijven doen tot aan zijn pensioen in 2012.